پاورپوینت اخلاق و عرفان

واژه «عرفان » مانند هم خانواده اش «معرفت » در لغت به معنی شناختن است ولی دراصطلاح، به شناخت ویژه ای اختصاص یافته که از راه حس و تجربه یا عقل و نقل حاصل نمی شود، بلکه از راه شهود درونی و یافت باطنی حاصل می گردد.

روح «عرفان » در اعماق جان همه انسانها وجود دارد. انسانها در عرصه این جهان همانند ذرات رها شده در فضایند که انرژیهای نهفته ای در درون خود برای پرواز به جهان لایتناهی بالا را دارند، ولی جاذبه های زمینی آنان را به حضیض جهان طبیعت می کشاند و حرکتی سقوطی و انحطاط آور در ایشان پدید می آورد و این، حدیث نفس انسانهاست که دامن همت از آلودگی های حیوانی بر گرفته و به سوی آفاق نورانی ملکوت پر گشانند و در مسیر تکامل خود و نزدیک شدن به مبدا همه زیبائیها، وقدرتها و سرچشمه کمالها و در یک کلمه، به سوی «الله » آغاز کنند. و برای این که انسانها در پیمودن این راه دچار خطا و انحراف نشوند و در جهت ضد آن قدم برندارند، و در بن بست تنگ ماده سرخورده نگردند، خداوند خود توسط پیامبران راه شناخت و عرفان واقعی را به آنها نشان داده است. این است که عرفان در همه ادیان آسمانی وجود دارد و یکی از مشترکات ادیان آسمانی، همین «عرفان » و توجه به امور معنوی است.

اسلام که کامل ترین ادیان آسمانی است، در زمینه عرفان نیز بسی غنی تر و جامع تر ووسیع تر است، زیرا اسلام بیشتر از هر دین دیگر روابط انسان را با خودش، با جهان وبا خدا بیان کرده و هم به تفسیر و توضیح هستی پرداخته است. همچنان که اسلام درتمام معارف و تعالیم خود استقلال دارد، در عرفان نیز این چنین است. به این معنی:«عرفان » مانند سایر بخش های اسلام از قرآن کریم و سنت نبوی و سیره ائمه معصومین علیهم السلام سرچشمه گرفته است نه آن که از سایر ادیان و مکاتب اقتباس شده باشد و وجودمشابهت بین عرفان اسلامی و سایر عرفانها دلیل اقتباس از آنها نیست چنان که مشابهت شریعت اسلام با سایر شرایع آسمانی به معنی اقتباس اسلام از آنها نمی باشد.

بنابراین «عرفان » در اسلام مانند سایر بخش های آن اصالت دارد و باید در هرشرائط، اصالت آن حفظ شود.

«پس اصالت داشتن عرفان اسلامی به معنای صحت هر آنچه در میان مسلمانان به نام «عرفان » و «تصوف » نامیده می شود، نیست. چنان که هرگونه عقیده یا رفتاری را که در میان هر گروهی از منسوبان به اسلام یافت می شود، نمی توان به اسلام نسبت داد.به هر حال، ما در عین اعتراف به وجود عرفان اصیل اسلامی -عرفانی که مرتبه عالی آن را پیغمبر اکرم(ص) و جانشینان راستین آن حضرت داشتند- وجود عناصر بیگانه را درمیان عرفا و متصوفه مسلمان انکار نمی کنیم و بسیاری از آراء نظری و شیوه های رفتاری طوائفی از متصوفان را قابل مناقشه می دانیم » ⁽¹⁾ .

پس عرفان برخاسته از اسلام، عرفان خاصی است که به اسلام اختصاص دارد و با قید«اسلامی » مشخص می گردد و با تصوف و صوفیگری فرق اساسی دارد. عرفان در اسلام به معنی خداشناسی و شناختن پیامبر و امام و ترک محرمات و اتیان واجبات است.

نخستین اصل «عرفان اسلامی » معرفه الله و خداشناسی است که به این معنی: اولین شرط اساسی پیمودن راه حق و رسیدن به مقصود اصلی، معرفت و شناخت «الله » است.

امیرمومنان علی(ع) در نهج البلاغه در اولین خطبه می فرماید:

(اول الدین معرفته و کمال معرفته التصدیق به و کمال التصدیق به توحیده وکمال توحیده الاخلاص له و کمال الاخلاص له نفی الصفات عنه، لشهاده کل صفه انها غیرالموصوف و شهاده کل موصوف انه غیر الصفه).

«سرآغاز دین معرفت خداست (به این معنی ریشه تمام مسائل مذهبی به عقائد بازمی گردد و تمام عقائد، از معرفت و شناسائی خدا و صفات او سرچشمه می گیرد،بنابراین سرآغاز تمام تعالیم دینی همان خداشناسی است) و کمال معرفتش تصدیق ذات او، و کمال تصدیق ذاتش توحید و شهادت بر وحدانیت او است و کمال توحید و شهادت بر وحدانیتش اخلاص است و کمال اخلاصش آن است که او را از صفات ممکنات پیراسته دارند. زیرا هر صفتی گواهی می دهد که غیر از موصوف است و هر موصوفی شهادت می دهدکه غیر از صفت است ».

«فمن وصف الله سبحانه فقد قرنه و من قرنه فقد ثناه و من ثناه فقد جزاه و من جزاه فقد جهله و من جهله فقد اشار الیه..».

«آن کس که خدا را (به صفات ممکنات) توصیف کند، وی را به چیزی مقرون دانسته وآن کس که وی را مقرون به چیزی قرار دهد، تعدد در ذات او قائل شده، و هرکس تعدددر ذات او قائل شود، اجزائی برای او تصور کرده و هرکس اجزائی برای او قائل شود،وی را نشناخته است و کسی که نسبت به خدا جاهل شد، البته به او اشاره هم می کند وکسی که او را مورد اشاره قرار دهد، او را تحدید کرده و کسی که او را محدود کند،او را قابل شمارش کرده است… ». این بود قسمتی از آن خطبه. ⁽²⁾

این خطبه بدیع ترین بیانی است که بهتر از آن درباره توحید دیده نشده است وخلاصه فراز اول آن این است که: برگشت کامل ترین مراحل معرفت خدا، به بازداری زبان از توصیف او است و محصل قسمت دوم آن یعنی جمله : «فمن وصف الله فقد قرنه…»که متفرع بر قسمت اول است، این است که اثبات صفات برای خدا مستلزم اثبات وحدت عددی است برای او، و وحدت عددی ملازم با محدودیت است و خدای تعالی اجل از آن است که در حد بگنجد.

پس، از این دو مقدمه نتیجه گرفته می شود که: کمال معرفت خدای تعالی پی بردن به این است که وحدتش مانند وحدت موجودات عددی نیست و برای وحدت او معنای دیگری است و مراد امام از ایراد این خطبه همین نتیجه است ⁽³⁾ .

مرحوم «صدوق » در کتاب «معانی الاخبار» به سند خود از «ابی المقدام »فرزند «شریح ابن هانی » از پدرش شریح نقل کرده است که در جنگ جمل عربی ازمیان لشگریان برخاست و گفت: ای امیرمومنان آیا اعتقاد شما این است که خدا یکی است؟

این را گفت مردم بر او پرخاش کردند و گفتند: ای اعرابی مگر نمی بینی امام در این ایام با چه گرفتاریها مواجه است؟! در چنین شرائطی چه جای اینگونه سوالات است؟!

امام فرمود: بگذارید جواب خود را بگیرد و نسبت به خدای خود معرفتی حاصل کند اواز ما همان را می خواهد که ما آن را از دشمن می خواهیم (یعنی همه رنجهای ما برای این است که دشمنان ما به خدا آشنا شوند) آنگاه رو به اعرابی کرده فرمود: ای اعرابی: «ان القول فی «ان الله واحد» علی اربعه اقسام: فوجهان منها لایجوزان علی الله عزوجل و وجهان یثبتان فیه …» : «گفتن این که «خداوند واحداست » بر چهار وجه است که دو وجه آن غلط و دو وجه دیگرش صحیح است اما آن دووجهی که جایز نیست بر خدا اطلاق شود، یکی این است که کسی بگوید: خدا واحد است ومقصودش از واحد، واحد عددی باشد و این صحیح نیست زیرا چیزی که دوم برایش نیست،داخل در اعداد نمی شود و لذا می بینید که قرآن مجید گویندگان: «ثالث ثلاثه » راکافر خوانده. دیگر این که کسی بگوید: خدا یکی از همین مردم است و مرادش این باشد که خداوند نوعی از این جنس است. این نیز باطل است چون خدا را به خلق تشبیه کردن است و پروردگار ما بزرگتر از آن است که برای او شبیهی باشد. اما آن دو نحووحدتی که برای خدا ثابت است یکی این است که کسی بگوید خدا واحد است و در اشیاءعالم مانندی ندارد و این درست است چون پروردگار همینطور است. دیگر این که گفته شود خداوند احدی المعنی است یعنی نه در خارج و نه در عقل و نه در وهم قابل هیچ گونه انقسامی نیست، این هم درست است زیرا خداوند ما همینطور است ⁽⁴⁾ .

و همچنین سرآغاز علم و دانش نیز «خداشناسی » است. چنان که در روایت آمده است که امام صادق(ع) فرمود:

«وجدت علم الناس کله فی اربع: اولها ان تعرف ربک….» ⁽⁵⁾ .

«همه علوم مردم را درچهار چیز یافتم: اول آنها این است که پروردگار خود رابشناسی ».

یکی از دانشمندان غرب گفته است: «احساس عرفانی، شاه فنر تحقیقات علمی است »سرآغاز خداپرستی و عبادت نیز خداشناسی است و اساس خداشناسی یکتاشناسی است ونظام یکتاشناسی سلب صفات ممکنات از او است.

روش شناخت خدا

در قرآن کریم می خوانیم:

(سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق اولم یکف بربک انه علی کل شی شهید) ⁽⁶⁾ .

«ما به زودی آیات و نشانه های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنهانشان می دهیم تا آشکار گردد که او حق است. آیا کافی نیست که او بر همه چیز شاهدو گواه است ».

آیات آفاقی: همچون آفرینش خورشید و ماه و ستارگان با نظام دقیقی که بر آنهاحاکم است و آفرینش انواع جانداران و گیاهان و کوهها و دریاها با عجائب وشگفتیهای بی شمارش و موجودات گوناگون اسرارآمیزش که هر زمان اسرار تازه ای ازخلقت آنها کشف می شود و هر یک آیه و نشانه بر حقانیت ذات پاک او است.

آیات انفسی : همچون آفرینش دستگاههای مختلف جسم انسان و نظامی که بر ساختمان حیرت انگیز مغز و حرکات منظم قلب و عروق و بافتها و استخوانها و از همه بالاتراسرار و شگفتیهای روح انسان می باشد که هر گوشه ای از آن کتابی از معرفت پروردگارو خالق جهان است.

به حکم آیه فوق، سه طریق برای خداشناسی وجود دارد:

1 – پی بردن به وجود حق از راه مشاهده نشانه های آفاقی (عالم طبیعت) است وتمام آیات و نشانه های «الله » است. این، طریق عامه مردم است و اکثر مردم ازآیات انفسی غافلند.

ساختمان با شکوهی را می بینیم که هرکدام از درب و پنجره و شیشه آن با وضع مرتب و منظمی در جای مخصوص به خود قرار گرفته، از دیدن این بنا و نظم و ترتیبی که درساختمان آن به کار رفته، عقل انسان حکم

شماره پشتیبانی برای ارسال اس ام اس : 09054791747